Thầy giáo Phạm Minh Nhật, giáo viên ôn thi đại học lớp 11, 12 môn Ngữ Văn tại Hà Nội đã có những chia sẻ về các bước để sĩ tử đạt điểm tối đa trong câu hỏi nghị luận xã hội.
Bước 1. Đọc kĩ đề
Theo như đề thi mẫu – phần nghị luận xã hội sẽ lấy một ý nhỏ trong bài đọc hiểu để làm đề thi viết đoạn văn 200 từ (cũng có thể không). Nếu đề nghị luận xã hội (NLXH) mà nằm trong đọc hiểu thì trước hết thí sinh phải đọc kĩ bài Đọc hiểu, nắm được cốt lõi nội dung, từ đó xem đề nghị luận 200 từ yêu cầu thí sinh bàn về vấn đề gì? Đặc biệt là phải xác định được vấn đề đó thuộc về tư tưởng đạo lý hay hiện tượng đời sống.
Ví dụ: “Leo lên đỉnh núi không phải để cắm cờ mà là để vượt qua thách thức, tận hưởng bầu không khí và ngắm nhìn quang cảnh rộng lớn xung quanh. Leo lên đỉnh cao là để các em có thể nhìn ngắm thế giới chứ không phải để thế giới nhận ra các em.
Hãy đến Paris để tận hưởng cảm giác đắm chìm trong Paris chứ không phải lướt qua đó để ghi Paris vào danh sách các địa điểm các em đã đi qua và tự hào mình là con người từng trải.
Tập luyện những suy nghĩ độc lập, sáng tạo và táo bạo không phải để mang lại sự thỏa mãn cho bản thân mà là để đem lại lợi ích cho 6,8 tỉ người trên trái đất của chúng ta.
Rồi các em sẽ phát hiện ra sự thật vĩ đại và thú vị mà những kinh nghiệm trong cuộc sống mang lại, đó là lòng vị tha mới chính là điều tốt đẹp nhất mà các em có thể làm cho bản thân mình. Niềm vui lớn nhất trong cuộc đời thực ra lại đến vào lúc các em nhận ra các em chẳng có gì đặc biệt cả. Bởi tất cả mọi người đều như thế”. (Trích Bài phát biểu tại buổi lễ tốt nghiệp trường trung học Wellesley của thầy Hiệu trưởng David McCullough).
Câu NLXH cho là: Hãy viết 1 đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý kiến được nêu trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu: “Leo lên đỉnh cao là để các em có thể nhìn ngắm thế giới chứ không phải để thế giới nhận ra các em.”
Như vậy câu trên là một câu trong bài Đọc hiểu. Vậy phải đọc kĩ bài Đọc hiểu để hiểu được câu trên nằm trong một chỉnh thể mà ở đó tác giả đã dạy chúng ta về cách cảm nhận thế giới và thái độ ứng xử văn hóa trước thế giới, trước cuộc đời.
Bước 2: Xây dựng câu mở đoạn
Có thể dùng 1-3 câu để mở đoạn (giống như phần mở bài vậy). Phần này phải có cái nhìn tổng quát, khái quát được nội dung mà đề thi yêu cầu. Thí sinh phải hiểu được đề thi đang bàn về vấn đề gì?
Hướng triển khai: Thí sinh nên viết theo hướng nêu nội dung khái quát rồi dẫn câu nói vào (hoặc không dẫn nguyên câu thì trích vào cụm từ khóa).
Ví dụ: Theo đề trên ta có thể viết như sau:
Thành công luôn là khao khát của mỗi con người trên hành trình chinh phục những ước mơ và khát vọng – nhưng khi lên đến đỉnh của thành công, điều quan trọng nhất vẫn là để “ngắm nhìn thế giới” chứ không phải là để cho ai đó nhận ra mình.
Bước 3. Xây dựng thân đoạn
Thí sinh phải giải thích các cụm từ khóa, giải thích cả câu (cần ngắn gọn, đơn giản)
Bàn luận:
+ Đặt ra các câu hỏi – vì sao – tại sao – sau đó bình luận, chứng minh từng ý lớn, ý nhỏ.
+ Đưa ra dẫn chứng phù hợp, ngắn gọn, chính xác (tuyệt đối không kể chuyện rông dài, tán gẫu, sáo rỗng)
+ Đưa ra phản đề – mở rộng vấn đề – đồng tình, không đồng tình.
+ Rút ra bài học nhận thức và hành động.
Bước 4. Viết kết đoạn
Viết kết đoạn thường kết lại bằng một danh ngôn hay câu nói nổi tiếng (Nếu được vậy, bài làm sẽ được giám khảo chú ý hơn khi chấm điểm)
Cấu trúc số lượng câu đối với mỗi phần:
Mở đoạn: 2-3 câu (Nếu viết tốt chỉ cần 1 câu)
Thân đoạn: Giải thích 4 dòng, Bàn luận 12 dòng, Mở rộng vấn đề 4 dòng, Bài học 5 dòng.
Kết đoạn: 2 dòng (hoặc có thể gộp luôn vào phần bài học)
Bài văn 200 từ nhưng thí sinh có thể viết tới 250 từ (tương đương trên 20 dòng)
