Về hình tượng Lor-ca trong bài thơ Đàn ghi ta của Lorca của Thanh Thảo, có ý kiến cho rằng: Đó là mẫu nghệ sĩ – chiến sĩ, vì dân và tham gia tranh đấu cho dân chủ và tự do nên bị bọn phát xít hành hình. Ý kiến khác thì khẳng định: Đó là mẫu nghệ sĩ thuần túy chỉ đam mê cái đẹp và sáng tạo nghệ thuật nhưng bị giết hại oan khuất.
Từ cảm nhận của mình về hình tượng Lor-ca, anh/chị hãy bình luận ý kiến trên.
BÀI LÀM
Bài thơ Đàn ghi ta của Lorca là bài thơ đánh dấu sự cách tân về thi pháp của Thanh Thảo. Viết theo thể thơ tự do, các câu thơ dài, ngắn, phối hợp với nhau khá hài hòa, biểu lộ lòng cảm thương sâu sắc đối với nhạc sĩ tài ba của đất nước Tây Ban Nha. Lor-ca đã bị bọn phát xít sát hại dã man vào ngày 19 tháng 8 năm 1936 . Thanh Thảo
đã lấy câu thơ: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” làm đề từ cho bài thơ của mình. 1 Lor-ca là một nghệ sĩ đa tài, để lại dấu ấn tuyệt đẹp. Về các ngành nghệ thuật như âm nhạc, thơ ca, hội hoạ, sân khấu, nhà sưu tầm văn hóa dân gian. Thời thơ ấu nổi tiếng thần đồng. Sau khi lấy bằng Đại học, Lor-ca cưỡi ngựa, mặc áo choàng đỏ, vai khoác đàn ghi ta đi chu du khắp nơi trên đất nước Tây Ban Nha để biểu diễn nghệ thuật, để thu thập văn hóa dân gian, Lor-ca sống một cuộc sống phóng khoáng, tự do như những võ sĩ đấu bò tót:
Những riêng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
Li la li la li la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chênh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
Thanh Thảo đã sáng tạo nên một số ẩn dụ để nói lên tài nghệ và phong cách sống của Lor-ca. “Những tiếng đàn bọt nước… li-/a li-/a li-/a” là tài nghệ âm nhạc của Lor-ca. “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” là biểu tượng cách sống lang thang, tự do của Lor-ca tựa như các võ sĩ đấu bò tót trong các lễ hội. “Với vầng trăng chênh choáng / trên yên
ngựa mỏi mòn” là hình ảnh ẩn dụ ca ngợi tâm hồn Lor-ca rất đẹp, đam mê cái đẹp.
2. Đoạn thơ thứ hai lên án hành động dã man của lũ phát xít đã giết hại nghệ sĩ Lor-ca:
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
Cuộc đời của Lor-ca thật ngắn ngủi (1988 – 1936). Chữ “bỗng” nói lên cái chết bất ngờ của Lor-ca. Chàng đang biểu diễn nghệ thuật thì bọn phát xít điệu chàng ra bãi bắn, “chàng đi như người mộng du…”. Hình ảnh “áo choàng bê bết đỏ” căm thù hành động dã man của bọn phát xít khát máu đã giết hại một nghệ sĩ tài danh. Đây là đoạn thơ cảm động nhất, thương cảm nhất của Thanh Thảo nói về cuộc đời của Lor-ca. Những tiếng đàn ghi ta tròn rồi bỗng như “bọt nước vỡ tan” nói về cái chết của nhạc sĩ Lor-ca. Hai tiếng “vỡ tan” chỉ rõ cuộc đời của người nghệ sĩ đã chấm dứt một cách đau thương; chàng đã vĩnh biệt người yêu. Hình ảnh ẩn dụ “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy” kết hợp với điệp ngữ “li lai li la”, bốn lần cất lên đau đớn, nghẹn ngào, nức nở như tiếng khóc:
li la li la
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
Các tính từ:”xanh “, “tròn ” đã khẳng định: nhạc sĩ Lor-ca tuy bị bọn phát xít giết hại dã man, nhưng tài danh của chàng thì đời đời còn mãi, đời đời bất tử.
3. Thanh Thảo đã khẳng định “không ai chôn cất tiêng đàn”, không thể hủy diệt được nghệ thuật “tiếng đàn như cỏ mọc hoang” vẫn mãi mãi xanh tươi; Giọt nước mắt trong veo, tròn như mặt trăng, “long lanh trong đáy giêng” đã nói lên sự tiếc thương cái đẹp bị hủy diệt. Những ẩn dụ và so sánh đã tạo nên hàng loạt hình ảnh có giá trị biểu cảm đầy ấn tượng. Chữ “không” trong đoạn thơ vừa phủ định vừa khẳng định: “Thác là thể phách, còn là tinh anh”:
Không ai chôn cắt tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đám giêng
Sau loạt đạn của lũ phát xít, số phận Lor-ca đã chấm dứt; “đường chỉ tay đã đứt” như một định mệnh. Chàng đã bước sang thế giới khác với hành trang “chiếc ghi ta màn bạc” và âm điệu “li la li la” vẫn ngân vang trong cõi đời:
Lor-ca bơi sang ngang
trên ghi ta màu bạc
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li la li la.
* *
Nhan đề bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” là một ẩn dụ nói lên cuộc đời của nhạc sĩ Lor-ca. Thanh Thảo khẳng định và ca ngợi Lor-ca là một nghệ sĩ thiên tài – “mẫu nghệ sĩ thuần tuy, chỉ đam mê cái đẹp và sáng tạo nghệ thuật, nhưng bị giết hại oan khuất!?’ . “Đàn ghi ta của Lor-ca” là một bài thơ hay, có nhiều hình ảnh ẩn dụ rất độc đáo,
rất thơ nhưng khó cảm thụi.
