Lý thuyết Sinh học 10 Bài 29: Cấu trúc của các loại virut
I. Khái niệm
1. Khái niệm virut
Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu nhỏ (kích thước từ vài chục đến vài trăm nm).
* Đặc điểm cơ bản của virut:
– Kích thước siêu nhỏ, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi điện tử.
– Cấu tạo rất đơn giản, chỉ chứa một loại axit nuclêic là ADN hay ARN.
– Kí sinh nội bào bắt buộc.
2. Phân loại
– Cơ sở phân loại:
+ Axit nucleic
+ Cấu trúc vỏ capsit
+ Vỏ ngoài (có hay không có)
– Có 2 nhóm lớn:
+ Virut ADN (Virut có vật chất di truyền là ADN) VD: virut đậu mùa, virut viêm gan B, virut Hecpet…
+ Virut ARN (Virut có vật chất di truyền là ARN). VD: virut cúm, virut viêm não Nhật Bản, HIV…
II. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA CÁC THÀNH PHẦN
Cấu tạo đơn giản gồm 2 thành phần:
– Phần lõi:
+ Cấu tạo: Chỉ gồm 1 ADN hoặc 1 ARN chuỗi đơn hoặc chuỗi kép.
+ Chức năng: Giúp virut nhân lên, tổng hợp thành phần cấu tạo đặc trưng của nó trong tế bào chủ.
– Vỏ bọc prôtêin (capsit):
+ Cấu tạo từ các đơn vị prôtein gọi là capsôme.
+ Chức năng: Bảo vệ virut.
– Một số virut có thêm vỏ ngoài.
+ Cấu tạo vỏ ngoài là lớp kép lipit và prôtêin.
+ Mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtein làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào.
+ Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần.
III. HÌNH THÁI
1. Cấu trúc xoắn
– Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic. Có hình que, hình sợi, hình cầu…
VD: Virut khảm thuốc lá, virut bệnh dại, virut cúm, sởi…
2. Cấu trúc khối
– Capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện. Gồm 20 mặt tam giác đều.
VD: Virut bại liệt…
3. Cấu trúc hỗn hợp
– Đầu có cấu trúc khối chứa axit nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc xoắn, giống con nòng nọc.
VD: Phagơ…