1. Tác giả: Chu Mạnh Trinh (1862- 1905)
– Quê quán: làng Phú Thị – Đông Yên phủ Khoái Châu nay thuộc huyện Văn Giang Hưng Yên.
– Không chỉ giỏi về thơ mà còn là một nhà kiến trúc nổi tiếng.
2. Về tác phẩm
– Đây là một trong ba bài thơ ông viết về Hương Sơn vào dịp ông đứng trông coi trùng tu, tôn tạo quần thể danh thắng nơi đây.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 51 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Mở đầu bài thơ:
Bầu trời cảnh Bụt
– Bầu trời: cảnh thật
– Cảnh Bụt: cảnh nửa thực, nửa ảo.
=> Câu thơ ngắn đặc biệt: Như là lời giới thiệu, gợi mở một miền non nước, một không gian rộng lớn với những cảnh sắc thấm đẫm thiền vị, gợi không khí tâm linh. Cảnh vật hiện ra là cảnh tâm linh và là cảnh tôn giáo.
Cảnh vật trong bài hát nói mang màu sắc tôn giáo (đạo Phật) với tất cả tấm lòng ngưỡng mộ trang nghiêm nhưng gắn kết với tình yêu cái đẹp thiên nhiên của nhà thơ: “thỏ thẻ rừng mai”, “lững lờ khe Yến”, “lồng bóng nguyệt”, “uốn thang mây”.
=> Sự hòa quyện giữa cảm hứng tôn giáo trang nghiêm và lòng yêu quê hương đất nước là giá trị nhân bản cao đẹp trong tâm hồn thi nhân.
Câu 2 (trang 51 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Nhà thơ tả cảm giác vãn cảnh Hương Sơn khi nghe tiếng chuông chùa như sau:
Vẳng bên tai một tiếng chày kinh
Khách tang hải giật mình trong giấc mộng
Du khách từ cái thế giới đầy biến động ngoài kia vào đây dường như cũng bừng tỉnh ngộ, nghĩa là cũng nhập vào làm một với cảnh Bụt chốn này. Con người đi vào cảnh thảng thốt với tiếng chày kình. Tất cả đều cởi bỏ mọi phiền lụy của trần gian để hòa nhập vào cái không khí linh thiêng nơi chốn Phật này. Tại khoảnh khắc ấy, cả chim, cá và người đều dường như thoát tục. Cái sinh khí Hương Sơn vô hình là thế, vậy mà thi nhân đã thấy nó hiện hữu trong tất cả, hòa tan trong tất cả.
Câu 3 (trang 51 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Bài thơ có giá trị nghệ thuật đặc sắc:
– Tả không gian:
+ Từ xa đến gần, từ bao quát đến cụ thể.
+ Không gian nhiều tầng, cao thấp trập trùng.
– Tả âm thanh: Thỏ thẻ (tiếng chim), thoảng (tiếng chày kinh)…
=> Âm thanh làm nổi bật không khí tĩnh lặng, thiêng liêng.
– Tả màu sắc:
+ Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt
+ Trong hang lồng bóng trăng (Thăm thẳm một hang lồng bóng nguyệt).
+ Đường lên Hương Sơn gập ghềnh, uốn lượn, có mây phủ như thang mây…
=> Màu sắc vừa lộng lẫy, vừa cách điệu làm nổi bật vẻ mỹ lệ của cảnh vật.