Với sự thay đổi tích cực trong dạy học môn Văn, nhiều năm gần đây TPHCM đã “mạnh tay” trong việc đổi mới đề Văn trong nhiều kỳ thi. Nhiều đề thi của thành phố được đánh giá vừa “‘lạ” vừa “chất” đầy tư duy.
Cũng là những chất liệu từ đời sống xã hội đưa vào đề nhưng phải nói vài năm gần đây, nhiều đề Văn ở TPHCM ghi những dấu ấn đặc biệt trên hành trình đổi mới dạy học và đánh giá môn Văn.
Không đứng ngoài các vấn đề hơi thở, thời sự của cuộc sống, đặc biệt là liên quan đến giới trẻ như tình yêu thương, về sai lầm của tuổi trẻ, về môi trường.., người ra đề chọn được dữ liệu giá trị, mang tính thời sự nhưng vẫn đảm bảo yếu tố văn học. Ngoài ra, cách thể hiện đề cũng đầy sáng tạo, tư duy.
Một giáo viên đánh giá, nhìn đề thi của TPHCM vài năm gần đây có thể thấy người ra đề là người ham đọc sách, có chuyên môn sâu và cực kỳ tư duy.
Cô Trịnh Thanh Hương, GV Trường THPT Phú Nhuận, TPHCM bày tỏ, đề thi học sinh giỏi Văn của thành phố thể hiện đúng quan điểm không chọn những em học sinh có khả năng phân tích đều mà chọn những em có điểm sáng, có chất văn riêng và có lối suy nghĩ ấn tượng.
Đề Văn của TPHCM tạo điều kiện cho học sinh có sự sáng tạo và độc lập trong tư duy. Đề không áp đặt quan điểm mà học sinh có thể tự chọn góc độ để bàn luận. Và ngay ở các câu nghị luận văn học cũng đã tháo dần việc đọc thuộc, văn mẫu mà thay vào đó là độ mở rất lớn giúp học sinh phá cảnh, khai phóng cảm xúc của mình trong diễn đạt và lập luận.
Đại diện Sở GD-ĐT TPHCM cho biết, nếu trước đây, đề Văn “truyền thống” nặng về học thuộc, học tủ thì giờ cách dạy học và kiểm tra đánh giá môn Văn nghiêng theo hướng đòi hỏi tư duy, quan điểm, suy nghĩ thật của các em.
Bài làm đòi hỏi nhiều kỹ năng, thao tác như giải thích, chứng minh, bình luận. Khi bàn luận, các em cũng cần rút ra bài học về nhận thức và hành động cho chính bản thân mình.
Không chỉ ở đề thi, đáp án của đề cũng cực kỳ mở. Học sinh có thể bày tỏ theo quan điểm, suy nghĩ của mình về vấn đề đưa ra, không phải theo một định hướng nào.
Đề thi vào lớp 10 năm 2018: Đưa hình ảnh tập hợp vào đề
Đề Văn tuyển sinh lớp 10 năm học 2018-2019 của TPHCM, phần nghị luận xã hội đưa vào những ảnh tập hợp trong toán học thể hiện mối quan hệ giữa cha mẹ và con ở các trạng thái che chở, bao bọc, chia sẻ, gắn bó, bình đẳng, độc lập…
Từ các hình ảnh, đề yêu cầu học sinh viết bài văn ngắn bàn về mối quan hệ cha mẹ và con trong xã hội hiện nay.
Đề học sinh giỏi Văn lớp 9: Bàn về “Không thể hiểu vẫn yêu trọn vẹn”
Phần nghị luận của đề trích những câu trong cuốn sách “Yêu những điều không hoàn hảo” của tác giả Hae Min:
Có thể bạn không tài nào hiểu được
Tại sao cha mẹ mình, anh chị em mình, bạn bè mình…
Lại suy nghĩ và hành động như thế.
Nhưng cho dù bạn không thể hiểu họ
Và không vừa lòng với những điều họ làm
Bạn vẫn có thể yêu thương họ thật lòng.
Vì tình yêu thực sự
Vượt qua mọi hiểu biết của con người.
(…)
Chúng ta vẫn có thể yêu thương nhau trọn vẹn
mà không cần hiểu nhau một cách trọn vẹn.
Đề yêu cầu: “Em có đồng ý với suy nghĩ “Chúng ta vẫn có thể yêu thương nhau trọn vẹn mà không cần hiểu nhau một cách trọn vẹn”không? Hãy viết bài văn trình bày câu trả lời của em.
Đề Văn học sinh giỏi lớp 12: “Phá đi làm lại”
Câu nghị luận của đề trích từ tập thơ “Có người sực tỉnh cơn mơ…” của nhà thơ trẻ Nguyễn Thiên Ngân được đưa vào đề Văn học sinh giỏi lớp 12 của TPHCM năm nay.
Mình cậy trẻ, dễ phá đi làm lại
Chút sai lầm, chưa sửa đã toan buông
Rồi đến lúc chẳng còn nhiều lựa chọn
Đành yên lòng chấp nhận chuyện sai hơn.
Đề yêu cầu thí sinh: “Hãy viết về một bài học cuộc sống mà anh/chị rút ra được từ bài thơ trên”
Đề khai thác những khoảnh khắc ấn tượng
Đề Văn nghị luận trong kỳ thi Olympic TPHCM bậc THCS lần 1 năm học 2018-2019 khai thác nhiều hình ảnh đẹp đẽ và cả đau thương trong cuộc sống.
Đó là khoảnh khắc người cha dừng xe, ân cần lấy chai nước cho con uống; hình ảnh mỗi sớm mai đến trường, bạn học sinh cúi đầu chào bác bảo vệ; người đánh giày câm nựng nịu chú chó mù hàng ngày vẫn theo anh trên bước đường mưu sinh…
Đó là cảnh tượng môi trường, cây xanh đang bị phá hủy. Một chú rùa biển mắc kẹt trong một chiếc lưới nhựa bị vứt bỏ dưới đáy biển; đó là chú cò không hiểu vì sao mình bị bao ni lông bao chặt… Hình ảnh những con động vật kêu gào vì rừng bị đốt…
Qua hình ảnh, nội dung, đề khéo léo yêu cầu học sinh đóng vai, tưởng tưởng đề bày tỏ suy nghĩ, quan điểm của mình về các vấn đề gần gũi trong cuộc sống.
Đề Văn về sự ghen tị trên mạng xã hội
Đề Văn khối 10 kỳ thi Olympic tháng 4 lần 5/2019 khu vực phía Nam được đánh giá đề cực hay và thú vị khi đưa vào đoạn trích trong cuốn “Yêu những điều không hoàn hảo” của tác giả người Hàn Quốc Hae Min.
“Chắc hẳn có những lúc bạn cảm thấy ghen tị
Khi nhìn thấy hình ảnh vui vẻ của bạn bè đăng trên mạng xã hội?
Nhưng đừng ghen tị nhé bạn ơi!
Một trong những sai lầm thường gặp nhất của tuổi trẻ
Là so sánh hình ảnh bên ngoài của bạn bè với hình ảnh bên trong của chính mình.
Bạn đâu biết nội tâm của người kia thế nào?
Chưa biết chừng người ấy cũng đang nhìn vẻ bề ngoài của bạn mà ghen tị nhiều lắm đấy”.
Từ đó, đề yêu cầu thí sinh: Hãy viết về một bài học cuộc sống mà anh/chị rút ra được từ văn bản trên.