Lý thuyết Địa Lí 10 Bài 8: Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt Trái Đất
I. Nội lực
– Khái niệm: Là lực phát sinh từ bên trong Trái Đất.
– Nguyên nhân: Nguồn năng lượng sinh ra nội lực chủ yếu là nguồn năng lượng ở trong lòng Trái Đất:
+ Năng lượng của sự phân hủy các chất phóng xạ.
+ Sự dịch chuyển các dòng vật chất theo trọng lực.
+ Các phản ứng hóa học,…
II. Tác động của nội lực
Thông qua các vận động kiến tạo, làm cho các lục địa nâng lên hay hạ xuống, uốn nếp hay đứt gãy, gây ra động đất hay núi lửa,…
1. Vận động theo phương thẳng đứng
– Khái niệm: Là vận động nâng lên, hạ xuống của vỏ Trái Đất diễn ra trên diện tích rộng lớn, xảy ra rất chậm và lâu dài.
– Biểu hiện: hiện tượng biển tiến và biển thoái.
– Ví dụ điển hình: Khu vực phía bắc của Thụy Điển, Phần Lan đang tiếp tục được nâng lên, còn khu vực lãnh thổ Hà Lan đang bị hạ xuống.
2. Vận động theo phương nằm ngang
a. Hiện tượng uốn nếp:
Hình 8.1. Nếp uốn của các lớp đá trầm tích ở vùng núi
– Khái niệm: Là hiện tượng các lớp đá bị uốn thành nếp nhưng không làm phá vỡ tính chất liên tục của chúng.
– Nơi diễn ra: Thường ở những nơi đá mềm, độ dẻo cao.
– Kết quả: Cường độ ban đầu yếu nếp uốn, cường độ sau mạnh tạo núi uốn nếp.
b. Hiện tượng đứt gãy
– Nơi diễn ra: Thường ở những nơi đã cứng sẽ bị đứt gãy dịch chuyển ngược với nhau theo phương gần thẳng đứng hay phương nằm ngang.
– Kết quả:
+ Cường độ tách dãn yếu đá chỉ bị nứt không dịch chuyển, tạo thành khe nứt.
+ Cường độ mạnh tạo thành địa lũy, địa hào.
Hình 8.2a. Địa lũy và địa hào, 8.2b. Thung lũng sông Hồng Việt Nam
– Ví dụ điển hình: Thung lũng sông Hồng, dãy con voi nằm kẹp giữa sông Hồng và sông Chảy, Biển Hồ, các hồ dài ở Đông Phi,…
Hình 8.3a. Đứt gãy Đông Phi và Biển Đỏ, 8.3b. Biển Đỏ – địa hào bị ngập nước