Đề bài: Cảm nhận “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” – Nguyễn Đình Chiểu.
Bài làm
DÀN Ý
Xuất xứ
Cần Giuộc thuộc Long An. Trận Cần Giuộc là một trận đánh lớn của quân ta, diễn ra đêm 14 tháng 12 âm lịch (1861). Hơn 20 nghĩa quân đã anh dũng hi sinh. Tuần phủ Gia Định là Đỗ Quang đã yêu cầu Đồ Chiểu viết bài văn tế này. Ngay sau đó, vua Tự Đức ra lệnh phổ biến bài văn tế trong các địa phương khác.
Chủ đề
Bài văn tế ca ngợi những nghĩa sĩ – nông dân sống anh dũng, chết vẻ vang trong sự nghiệp đánh Pháp để cứu dân, cứu nước.
Hình ảnh người nghĩa sĩ
Nguồn gốc
Nông dân nghèo khổ “cui cút làm ăn”, cần cù lao động “chỉ biết ruộng trâu ở trong làng bộ”. Chất phác hiền lành:
“Việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn quen làm;
Tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, mắt chưa từng ngó”.
Tâm hồn
Yêu, ghét dứt khoát, rõ ràng: “ghét thói mọi như nhà nông ghét cỏ”, “đâu dung lũ treo dê bán chó”. Căm thù quyết không đội trời chung với giặc Pháp:
“Bữa thấy bòng bong che tráng lốp, muốn tới ăn gan;
Ngày xem ống khói chạy đen sì, muốn ra cẩn cổ”.
Yêu nước, yêu xóm làng quê hương, tự nguyện đứng lên đánh giặc: “Mến nghĩa làm quân chiêu một”, “phen này xin ra sức đoạn kình”, “chuyến này dốc ra tay bộ hồ”.
Trang bị
Không phải là lính chính quy của triều đình “chẳng phải quân cơ, quân vệ”, chẳng có “bao tấu, bầu ngòi”. Họ chỉ là “dân ấp, dân lân”, vì “bát cơm manh áo” mà đánh giặc, Trang bị thô sơ, áo mặc chỉ là “một manh áo vải” vũ khí là một ngọn tầm vông, một lưỡi dao phay, hoặc “hỏa mai đánh bằng rơm con cúi”…
Kẻ thù của họ là mã tà, ma ní, là thằng Tây “bắn đạn nhỏ đạn to”, có “tàu sắt, tàu đồng súng nổ”.
Chiến đấu dũng cảm và anh dũng hi sinh
Dũng cảm tiến công như vũ bão: “Đạp rào lướt tới”, “kẻ đâm ngang, người chém ngược”, “bọn hè trước lù ó sau”.
Coi cái chết nhẹ tựa lông hồng, lẫm liệt hiên ngang: “nào sợ thằng Tây bắn đạn nhỏ, đạn to, xô cửa xông vào, liều mình như chẳng có”, “trối kệ tàu sắt, tàu đồng súng nổ”.
Chiến công oanh liệt: “đốt xong nhà dạy đạo kia”, “cũng chém rớt đầu quan hai nọ”, “làm cho mã tà, ma ní hồn kinh”.
Hi sinh đột ngột trên chiến địa: “Những lăm lòng nghĩa lâu dùng; đâu biết xác phàm vội bỏ”.
Tóm lại, Nguyễn Đình Chiểu đã ngợi ca, khâm phục và biết ơn các nghĩa sĩ. Ông đã dựng lên một tượng đài bi tráng về người nông dân đánh giặc cứu nước trong buổi đầu giặc Pháp xâm lăng nước ta.
Tình cảm cao đẹp, tư tưởng tiến bộ
“Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” hàm chứa những tình cảm đẹp, tư tưởng rất tiến bộ của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu.
Ca ngợi lòng yêu nước, căm thù giặc và tinh thần tự nguyện đánh giặc để cứu nước của các nghĩa sĩ. Khẳng định vị trí và vai trò của người nông dân trong lịch sử chống xâm lăng vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Tiếc thương những nghĩa sĩ đã anh dũng hi sinh (câu 18,25).
Khẳng định một quan niệm về sống và chết: chêt vinh còn hơn sông nhục. Không thể “theo quân tà đạo”, “ở lính mã tà” đánh thuê, làm bia đỡ đạn, sống cuộc đời bán nước cầu vinh “chia rượu lạt, gặm bánh mì, nghe càng thêm hổ”.Trái lại, phải sống anh dũng, chết vẻ vang: “Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc, linh hồn theo giúp cơ binh, muôn kiếp nguyện được trả thù kia…”.
Tự hào về các nghĩa sĩ đã bỏ mình vì Tổ quốc, tên tuổi họ, tinh thần họ bất tử: “danh thơm đồn sáu tỉnh chúng đều khen…”, “tiếng ngay trải muôn đời ai cũng một”, “cây hương nghĩa sĩ thắp thêm thơm” …
Tóm lại, lần dầu tiên trong nền văn học dân tộc, Nguyễn Đình Chiểu dã khắc họa và ngợi ca người nông dân Nam Bộ và những anh hùng thời đại đãi sống, chiến đấu và hi sinh vì đại nghĩa.
Nghệ thuật
Ngôn ngữ bình dị như cách nói, cách nghĩ và cách cảm của nhân dân miều Nam. Các kiểu câu tứ tự, song quan, cách cú, gối hạc, câu nào cũng đặc sắc, hô ứng, đối chọi, cân xứng đẹp.
Chất trữ tình kết hợp với chất anh hùng ca tạo nên màu sắc bi tráng.
Hình tượng người chiến sĩ nghĩa quân dược khắc họa tuyệt đẹp trong tư thế lẫm liệt hiên ngang.
Có thể nói “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” là một bài ca yêu nước chống xâm lăng, la kiệt tác trong kho tàng căn tế cổ kim của dân tộc.