Từ kì thi THPT Quốc gia 2017, môn Toán chính thức áp dụng hình thức thi trắc nghiệm thay cho hình thức thi tự luận những năm trước. Dưới đây là chia sẻ của TS Lê Đình Định – đưa ra 10 kinh nghiệm giúp thí sinh luyện thi trắc nghiệm môn Toán hiệu quả nhất.
Thứ nhất: Sự khác biệt giữa bài toán tự luận và bài toán trắc nghiệm khách quan
a) Bài toán tự luận là yêu cầu học sinh phải tự trình bày lời giải một cách tuần tự với đầy đủ các bước để giải quyết vấn đề hoặc tìm ra ẩn số mà bài toán yêu cầu.
b) Bài toán trắc nghiệm khách quan có nhiều dạng, tuy nhiên trong bài thi THPT quốc gia sẽ chỉ xuất hiện câu hỏi dạng lựa chọn 1 trong 4 phương án. Tức là cho trước bốn phương án lựa chọn, đáp số bài toán là 1 trong 4 phương án A, B, C hoặc D. Trong đó, có một phương án đúng, ba phương án còn lại là các phương án nhiễu, yêu cầu học sinh chọn ra phương án đúng mà không cần trình bày các bước giải. Xin lưu ý cùng các em là có hai loại phương án nhiễu, đó là:
– Loại I (Nhiễu xa): Tức là phương án này tách với phương án đúng, học sinh dễ dàng tìm được đáp án ngay, ví dụ: đồ thị hàm bậc ba có 4 điểm cực trị.
– Loại II (Nhiễu gần): tức là phương án này gần giống phương án đúng, có khả năng gây “rối” cao cho học sinh. Để loại được phương án này học sinh cần phải có kiến thức cơ bản tốt và suy luận tốt.
Thứ hai: Những khó khăn giữa hai hình thức thi
a) Đối với hình thức tự luận: Học sinh thường vấp phải khó khăn đầu tiên là tìm ra hướng giải, sau đó là cách trình bày ngắn gọn, sáng sủa, mạch lạc… hoặc lời giải hay. Tuy nhiên, thời gian không bị gò bó như làm các câu trắc nghiệm khách quan. Đặc biệt, nếu không trình bày được lời giải đúng thì học sinh sẽ có thể không nhận được điểm tối đa cho bài này hoặc đúng đến đâu, sẽ nhận được điểm đến đó.
b) Đối với hình thức trắc nghiệm khách quan: Khó khăn lớn nhất là học sinh bị áp lực thời gian bởi học sinh phải vận dụng cả kiến thức và kĩ năng để tìm ra đáp án đúng trong khoảng thời gian tương đối ngắn.
Trong quá trình xem xét, phân tích đề thi minh họa, thầy Lê Đình Định nhận thấy việc phân bổ thời gian cho các câu hỏi theo mức độ Khó – dễ như sau:
✓ Câu hỏi dễ: thời gian làm bài là 1 phút
✓ Câu hỏi trung bình: thời gian làm bài là 2 phút
✓ Câu hỏi khó – cực khó: thời gian làm bài là 3,5 phút.
Nếu không chọn được chính xác phương án đúng ở một câu hỏi bất kì, học sinh có thể chọn ngẫu nhiên một phương án mà vẫn có thể có cơ hội được điểm ở câu hỏi đó.
Thứ ba: Phạm vi kiến thức thi trắc nghiệm trong bài thi THPT quốc gia
Kỳ thi THPT QG năm học 2016 – 2017, kiến thức được gói gọn trong chương trình lớp 12.
Thứ tư: Lĩnh vực kiến thức
Kiến thức trong kì thi THPT quốc gia bao gồm hai lĩnh vực: Giải tích và Hình học
a) Lĩnh vực giải tích bao gồm các phần kiến thức như sau:
– Hàm số và ứng dụng
– Mũ và Logarit
– Nguyên hàm – tích phân
– Số phức
b) Lĩnh vực hình học bao gồm các phần kiến thức như sau:
– Khối đa diện
– Mặt cầu, mặt trụ, mặt nón
– Phương pháp tọa độ không gian
Thứ năm: Cấp độ nhận thức
Bảng thống kê câu hỏi theo cấp độ nhận thức (Dựa trên Đề minh họa 5-10-2016)
| STT | Chuyên đề | Nhận biết | Thông hiểu | Vận dụng thấp | Vận dụng cao | Tổng số câu theo chuyên đề |
| 1 | Hàm số | 3 | 4 | 3 | 1 | 11 |
| 1,2,4 | 3,5,6,7 | 9,10,11 | 8 | |||
| 2 | Mũ và Logarit | 1 | 6 | 2 | 1 | 10 |
| 13 | 12,14,15,17,18,20 | 16,19 | 21 | |||
| 3 | Nguyên hàm – Tích phân | 1 | 3 | 3 | 7 | |
| 22 | 23,25,26 | 24,27,28 | ||||
| 4 | Số phức | 1 | 3 | 2 | 6 | |
| 29 | 30,31,32 | 33,34 | ||||
| 5 | Khối đa diện – Mặt cầu mặt trụ | 1 | 3 | 2 | 2 | 8 |
| 36 | 35,39,41 | 37,40 | 38,42 | |||
| 6 | Phương pháp tọa độ không gian | 2 | 3 | 3 | 8 | |
| 43,44 | 45,46,47 | 48,49,50 | ||||
| Tổng số câu theo mức độ câu hỏi | 9 | 22 | 15 | 4 | 50 | |
| Phần trăm kiến thức | 52% | 18% | 22% | 8% | 100% |
Thứ sáu: Học sinh cần lưu ý một số hướng chính giải bài Toán trắc nghiệm
Thứ bảy: Học sinh cần rèn luyện các yếu tố gì?
– Nắm vững các kiến thức cơ bản. Đây là yếu tố tiên quyết nhất để có thể hoàn thành bài thi.
– Hiểu rõ bản chất của từng khái niệm Toán học phổ thông.
– Sử dụng thành thạo máy tính Casio.
– Biết cách vận dụng linh hoạt các kiến thức đã học để xử lý các bài toán ở cấp độ vận dụng cao . Ví dụ bài toán tính lãi ngân hàng – Câu 21 Đề minh họa ra ngày 5/10/2016.
– Rèn luyện thật nhiều với các dạng bài/dạng đề có cấu trúc tương tự đề minh họa để quen với áp lực phòng thi và rèn được phản xạ, từ đó có thể giải quyết câu hỏi trong một khoảng thời gian ngắn.
Thứ tám: Quan niệm sai lầm
Nhiều người thường hay quan niệm, trong đề thi trắc nghiệm, các phương án đúng trong đề thi sẽ được phân bổ đều cho các phương án A, B, C, D; nên nếu chỉ chọn một phương án xuyên suốt cho cả bài thi thì ta cũng sẽ đươc 25% tổng số điểm toàn bài. Vậy, chúng ta sẽ cùng phân tích xem nhận định/quan niệm trên sai lầm như thế nào.
Đề thi sẽ được thiết kế theo kiểu chọn ngẫu nhiên từ hệ thống. Các câu hỏi và sự sắp xếp các phương án lựa chọn được xáo trộn trong quá trình chọn ngẫu nhiên từ hệ thống thành các đề thi. Do đó, với cùng một câu hỏi các học sinh khác nhau lại có đáp án đúng rơi vào các phương án khác nhau.
Dựa vào đề mẫu mà học tủ: hiện nay, đề thi nằm hoàn toàn trong chương trình lớp 12. Vậy với một đề mẫu mà Bộ công bố gồm 50 câu không thể nêu hết các vấn đề. Vì vậy, khi thi chính thức, kiến thức có thể lệch với đề mẫu.
Hơn nữa, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của internet, sự lan truyền và chia sẻ hệ thống các đề thi trên các trang mạng xã hội là con dao hai lưỡi. Bởi lẽ, đề thi và các tài liệu được biên soạn bởi rất nhiều các cá nhân, tổ chức, trong đó có rất nhiều nguồn không đáng tin cậy, phần lớn là biên soạn không có căn cứ rõ ràng và không được kiểm duyệt bởi một cơ quan có thẩm quyền. Do đó, nếu không có kiến thức vững vàng, không hiểu rõ cấu trúc đề thi và bản chất thì học sinh rất dễ bị tin và theo dẫn đến sai lầm trong cả quá trình học và luyện.
Thứ chín: Chiến thuật làm bài thi trắc nghiệm
Như đã phân tích trong phần 2, áp lực của học sinh khi làm đề thi trắc nghiệm là hoàn thành các câu hỏi theo thời gian phù hợp. Học sinh cần tạo cho mình một chiến thuật làm bài thi trắc nghiệm. Để có thể làm tốt và giành được điểm cao, các em cần lưu ý những điểm chính như sau:
– Làm một lượt cả đề, với những câu dễ, chắc chắn về đáp án có thể khoanh luôn. Gặp câu khó, đừng quá mất thời gian mà hãy tạm bỏ qua và chuyển sang làm câu khác. Sau khi làm xong một lượt đề thi thì mới quay lại để làm tiếp câu đó. Làm được điều này sẽ giúp các em không bị bỏ sót và mất điểm ở những câu dễ do đã mất nhiều thời gian cho câu khó. Nên nhớ, dù là câu khó hay câu dễ thì học sinh chỉ có thể được tối đa 0,2 điểm cho 1 câu.
– Đối với các câu hình học ở mức độ đơn giản cần hạn chế vẽ hình và nếu phải vẽ thì cũng không cần vẽ quá cầu kì vì sẽ rất tốn thời gian, cố gắng tưởng tượng là chính.
– Ưu tiên làm trước các câu hỏi mà có sử dụng được máy tính Casio.
– Tăng cường rèn luyện các dạng bài mà sử dụng kỹ năng loại trừ để tìm ra được đáp án.
Thứ mười: Tài liệu quan trọng nhất là Sách giáo khoa lớp 12
Hiện nay, các tài liệu phục vụ thi trắc nghiệm khách quan rất nhiều; tuy nhiên, chưa thể đánh giá được vì độ phủ về kiến thức là quá rộng, có cả những phần ngoài chương trình thi. Vì vậy, mỗi tài liệu chỉ phù hợp với một phần của đề. Học sinh cần phải chọn lọc khi tham khảo, tránh ôm đồm và sa đà.
Học sinh có thể tự học, tự ôn luyện sau khi được trang bị kiến thức ở trường. Tuy nhiên, các em nên lựa chọn các khóa học của các hệ thống giáo dục có uy tín, có kinh nghiệm dạy học và ôn, luyện thi đại học để việc ôn, luyện hiệu quả.
Tiến sĩ Lê Đình Định
Đại học Quốc gia Hà Nội (Cố vấn Hệ thống Giáo dục HOCMAI)