Các phương thức biểu đạt trong văn bản là nội dung thường xuyên xuất hiện nhất trong câu hỏi phần đọc, hiểu văn bản của đề thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn.
Có 6 phương thức biểu đạt chính là: tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận, hành chính – công vụ. Trong mỗi văn bản thường sử dụng kết hợp nhiều phương thức biểu đạt.
Nhưng các phương thức này trong một văn bản sẽ đóng vai trò và vị trí khá nhau, không ngang bằng nhau, có chính có phụ.
Vì vậy, các thí sinh cần tỉnh táo để xác định được đâu là phương thức biểu đạt chủ đạo của đoạn văn mà đề bài đưa ra. Có 6 phương thức biểu đạt, cụ thể như sau:
– Phương thức tự sự: sử dụng ngôn ngữ để kể một chuỗi sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng tạo thành một kết thúc. Phương thức tự sự còn được dùng để khắc họa tính cách nhân vật, từ đó đưa ra những nhận thức sâu sắc, mới lạ về bản chất cong người và cuộc sống.
– Phương thức miêu tả: là dùng ngôn ngữ làm cho người nghe, người đọc có thể hình dung được cụ thể sự vật, sự việc như đang hiện ra trước mắt hoặc nhận biết được thế giới nội tâm của con người.
– Phương thức biểu cảm: được dùng khi nhân vật có nhu cầu muốn bộc lộ thái độ, cảm xúc của mình trước một sự vật, sự việc, hiện tượng trong đời sống. Ngôn ngữ giàu tính biểu cảm là đặc trưng của phương thức biểu đạt này.
– Phương thức thuyết minh là cung cấp, giới thiệu, giảng giải,,…những tri thức về một sự vật, hiện tượng nào đó cho những người cần biết nhưng còn chưa biết.
– Phương thức nghị luận là phương thức chủ yếu được dùng để bàn bạc phải trái, đúng sai nhằm bộc lộ rõ chủ kiến, thái độ của người nói, người viết rồi dẫn dắt, thuyết phục người khác đồng tình với ý kiến của mình.
– Phương thức hành chính – công vụ là phương thức dùng để giao tiếp giữa Nhà nước với nhân dân, giữa nhân dân với cơ quan Nhà nước, giữa cơ quan với cơ quan, giữa nước này và nước khác trên cơ sở pháp lí [thông tư, nghị định, đơn từ, báo cáo, hóa đơn, hợp đồng…]
