Sinh viên ngày nay đi làm thêm không chỉ dừng lại ở việc tích lũy kinh nghiệm mà một bộ phận lớn đi làm còn để kiếm thêm thu nhập, trang trải cuộc sống và phục vụ cho việc “nuôi” đam mê, ước mơ của mình. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể kiếm được cho mình những công việc làm thêm đúng như tiêu chí mình đặt ra.
Làm thêm 8 nghìn/giờ – cực chẳng đã!
8 nghìn, 12 nghìn, 14 nghìn,… là các mức lương để trả cho 1 giờ đồng hồ làm part-time từ 4-5 tiếng. Với mức lương này, công việc chủ yếu xoay quanh thường sẽ là bán quần áo, bưng bê, phụ bếp,… sử dụng sức lao động của bản thân để làm việc. Như vậy, trung bình mỗi tháng chúng ta sẽ nhận được từ 950.000 – 1.700.000 tiền lương trong trường hợp làm đủ cả 30 ngày, không nghỉ ngày nào. Nhưng trên thực tế tổng số tiền lương mà các bạn sinh viên nhận được sẽ bị trừ ít nhất từ 10-30% bởi rất nhiều lý do khác nhau như tiền đồng phục, đi muộn 5 phút, trả thừa tiền cho khách,… cùng vô vàn các quy định oái oăm khác từ người chủ đặt ra cho nhân viên của mình.
“Để kiếm thêm thu nhập mình đã tìm được một công việc là bán quần áo cho shop. Vì chỗ làm gần nơi mình trọ nên rất tiện cho việc đi lại nhưng lương lại cực kì thấp, chỉ 8 nghìn /1 tiếng và làm từ 6h30 chiều đến 10h50 tối. Hôm đầu tiên thử việc mình bán được 5 sản phẩm, cũng khá thích thú nhưng mẹ mình thì lại không thích việc mình đi làm thêm, nhất là phải còn về muộn nữa nên mẹ càng không yên tâm. Cuối cùng sau hôm đó mình đã nghỉ việc, một phần mình nhận ra công việc này nó khá tốn thời gian và mình nghĩ cứ an tâm học xong đại học đi rồi sau này ra trường thì đi làm cũng chưa muộn” – Bạn Lăng H.N., sinh viên trường ĐH Sư phạm Hà Nội chia sẻ.
Bên cạnh đó, nhiều bạn sinh viên năm nhất chân ướt chân ráo bước vào môi trường mới cũng tỏ ra khá thích thú từ những quyền lợi hấp dẫn mà người đăng tin tuyển dụng đăng tải trên mạng. Nhưng đằng sau lớp vỏ bọc ấy, có đi làm rồi mới biết thế nào là “làm việc trong môi trường thoải mái, được học hỏi các kỹ năng giao tiếp cùng chế độ lương thưởng hấp dẫn, cạnh tranh”
Cùng là bán quần áo part-time, bạn Hoàng L.P. (sinh viên Học viện Tài chính) chia sẻ: “Ban đầu khi đến xin việc và bài đăng trên mạng là 15k/h và chiết khấu sản phẩm là 10k/1 sản phẩm. Tuy nhiên, lúc nhận lương chỉ được tính 12k/h và hơn 30 sản phẩm mình bán ra chỉ được chiết khấu tổng là 30k. Thực sự là khá thất vọng, nhưng do ban đầu mình cũng không có sự thống nhất chặt chẽ và chính xác với người chủ. Đi làm 1 tháng mỗi ngày 7 tiếng lương mình chỉ được hơn 1triệu nên mình đã xin nghỉ luôn sau tháng đầu tiên.”
Chưa dừng lại ở đó, tưởng chừng những tình huống “drama” dở khóc dở cười sẽ chỉ xuất hiện trong những bộ phim truyền hình thì nó lại là những câu chuyện xảy ra hằng ngày như cơm bữa. Phương còn chia sẻ thêm:
“Trong quá trình làm, đã có 1 lần mình bị đổ oan là lấy mất tiền và quần áo tại shop. Shop có 2 chị quản lý thay phiên nhau đến cửa hàng nhưng khi 1 chị lấy quần áo và mang tiền đi, lại không báo lại cho mình và chị kia. Nên chị kia đã nghĩ mình lấy và quyết định trừ lương của mình. Đến vài ngày sau thì vụ việc mới được sáng tỏ.”
Sinh viên bị bắt nạt vì không có nhiều kinh nghiệm đi làm
Tình trạng sinh viên đi làm thêm nhưng bị chủ lợi dụng bắt làm thêm giờ và không trả lương tương đối phổ biến. Nhiều sinh viên rơi vào hoàn cảnh này đều “ngậm bồ hòn làm ngọt” bởi hầu hết công việc part-time chỉ là thoả thuận “miệng”. Nếu có hợp đồng, các sinh viên này đều bị chủ giở chiêu trò giữ chứng minh thư nhân dân, giấy tờ tùy thân hoặc thẻ sinh viên để làm cam kết trả lương. Nhiều trường hợp, xin nghỉ làm chủ còn bắt chuộc lại hoặc đôi co, làm khó dễ.
Và cách tốt nhất để bảo vệ quyền lợi của bản thân trong quá trình làm việc đó là sinh viên cần tìm hiểu kỹ càng về Luật lao động cũng như về nơi mà mình sắp sửa làm thêm.
Môi trường làm thêm thường phức tạp dễ bị cám dỗ hoặc bị quấy rối. Do các bạn sinh viên kinh nghiệm sống cũng như kinh nghiệm làm việc còn ít, hơn nữa tâm lý, lập trường không vững vàng nên dễ bị lợi dụng thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
Mức lương không đảm bảo, không ổn định, quản lí khắt khe… đó chính là những lí do khiến nhiều bạn sinh viên ban đầu hào hứng tham gia làm thêm, sau một thời gian tự cảm thấy chán nản công việc của mình, muốn xin nghỉ. Nhưng muốn nghỉ chẳng dễ, nhiều người sử dụng lao động tìm cách “quỵt” luôn tiền lương để nhân viên không dám bỏ ngang.
Một vài mẹo “bỏ túi” mà sinh viên nào cũng cần phải nhớ khi kiếm việc làm thêm
Có đi làm thì mới có kinh nghiệm. Làm nhiều rồi mới có trải nghiệm. Đúc rút từ những người đi trước, các bạn sinh viên có thể lưu ý một vài tiêu chí sau trước khi tìm kiếm một công việc part-time như mong muốn:
Về nội dung, tính chất công việc: Nghiên cứu thật kỹ phần mô tả công việc trong thông tin tuyển dụng. Mục nào cảm thấy mơ hồ, chưa rõ ràng thì hãy hỏi lại ngay với nhà tuyển dụng. Từ đó xem xét, cân nhắc khả năng, năng lực của bản thân có phù hợp với công việc đó hay không? Liệu mình sẽ học thêm được những kiến thức mới gì từ công việc đó? Và khuyến khích nên lựa chọn những công việc liên quan đến chuyên ngành mình đang theo học ở đại học để bổ trợ, tích lũy thêm kinh nghiệm, hướng đến công việc sau này khi tốt nghiệp, ra trường.
Về chế độ đãi ngộ, lương thưởng: Mức lương trung bình đối với công việc part-time ngày nay ở nhiều nơi là 15-20 nghìn/tiếng, thậm chí cao hơn rất nhiều với những công việc đòi hỏi trí óc. Hãy cân nhắc số tiền sinh hoạt, nhu cầu đi lại, ăn ở hằng tháng với mức lương mong muốn xem liệu công việc đó có giúp mình cải thiện được hoàn cảnh sống hay không? Ngoài ra, ngay từ buổi phỏng vấn đầu tiên hãy làm rõ chế độ lương thưởng, ngày trả lương và các quy định đi kèm khác với người chủ để tránh việc “ngại” khi nhắc đến sau này.
Về môi trường làm việc: Đảm bảo những yêu cầu cơ bản để mình hoàn thành tốt công việc. Bên cạnh đó, chú ý quan sát thái độ làm việc, cư xử của người chủ với các nhân viên khác để mình thực sự hòa nhập vào môi trường làm việc chung. Tạo sự hỗ trợ, gắn kết, tránh xảy ra những mâu thuẫn không đáng có sau này.
Về tính gắn bó lâu dài: Ngay từ khi gửi hồ sơ xin việc hãy xác định đây là công việc mình thích, mình có thể làm được và phù hợp với năng lực của bản thân bởi đây sẽ là yếu tố quyết định thời gian bạn gắn bó với công việc là bao lâu? Tránh tình trạng nhiều bạn sinh viên làm 1 tháng thử việc rồi nghỉ, nhảy việc sang nhiều chỗ khác gây mất thời gian, hiệu quả đạt được lại không cao.
Sinh viên ai cũng mong muốn sau này ra trường mình kiếm được một việc làm tốt, đúng ngành đúng nghề và với mức lương ổn định. Nhưng trước khi đạt được điều đó bạn cần phải tích lũy kinh nghiệm làm việc ngay từ khi ngồi trên ghế giảng đường. Những trải nghiệm, bài học từ việc làm thêm sẽ là những hành trang vô cùng quý giá sau này để bạn sẵn sàng bước vào một môi trường làm việc đầy chuyên nghiệp và năng động.
